Το μικρό αυτό εξαιρετικό βιβλίο της Μάγια Γκαίπελ το διάβασα το Μάιο του 2020 στο τρένο γυρίζοντας από την Στουτγκάρδη στο Παρίσι.Ήταν το πρώτο μου ταξίδι μετά από τρεις μήνεςαπόλυτου εγκλεισμού λόγωΚορονοϊού. Ένα ταξίδι που κανονικά θα κρατούσε 3,5 ώρες, κράτησετελικά8 ώρες με 4 αλλαγές τρένου! Όλα φάνταζαν αλλιώς. Ο κόσμος ξαφνικά είχε αλλάξει. Τίποτα πια δεν ήταναυτονόητο.Στα σύνορα μεταξύ Γαλλίας-Γερμανίας υπήρχε στρατιωτικός έλεγχος. Το τρένο ήταν άδειο και οι λιγοστοίεπιβάτες αποφεύγαμε ο ένας τον άλλον.Η ανάγνωση του βιβλίου με συνόδεψε στο ιδιαίτερο αυτό ταξίδι. Το είχα αγοράσει το ίδιο πρωί σε ένα

βιβλιοπωλείο στο Λούντβιγκσμπουργκ και μου έκανε εντύπωση ότι το βρήκα στην πρώτη θέση των best sellersστηΓερμανία.

Ο κόσμος μας είχε αλλάξει, όχι γιατί το επιλέξαμε αλλά γιατί μας επιβλήθηκε αυτή η αλλαγή από έναν ιό που σήμερα ξέρουμε ότιη εμφάνιση και η γρήγορη εξάπλωσή του έχει άμεση σχέση με τον τρόπο ζωής μας.Ήταν τυχαίο ότι,ακριβώςτην ίδιαστιγμή, διάβαζαένα βιβλίο για το τι πρέπει να κάνουμε εμείς οι ίδιοι, ο καθένας από εμάς, για να μην δούμε κρίσεις απείρως μεγαλύτερες, απείρως χειρότερες από αυτή που μόλις διασχίζαμε;

Όσο διάβαζα, τόσο έβλεπα πως ενώ η Μάγια Γκαίπελ κι εγώείμαστετόσο διαφορετικές, με ξεχωριστές πορείες, καταλήξαμε στα ίδια συμπεράσματα. Εκείνη γεννημένη στη Γερμανία, εγώ στην Αθήνα, σε άλλη γενιά. Εκείνη σε ακτιβιστικό περιβάλλον, εγώ σε πολιτική οικογένεια. Εκείνη οικονομολόγος, ο δικός μου χώρος οι πολιτικές επιστήμες και το αναπτυξιακό δίκαιο.Διαφορετικές εμπειρίες ζωής που όμως μας οδήγησαν να μοιραζόμαστε σήμερα τηνβαθιάπεποίθηση τουπόσο σημαντικό είναι πρώτα να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας και μετά νασυμβάλουμε,ο καθένας με τον τρόποτου,στονα αλλάξουμε τον κόσμο. Να λάβουμε επιτέλους υπόψιν μας τα όρια και τους φυσικούς περιορισμούς του πλανήτη μας, του ενός και μοναδικού πλανήτη που διαθέτουμε,δημιουργώντας μία κυκλική οικονομία η οποία να μην αφήνει στοπεριθώριοένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας.

Όσο το ατελείωτο εκείνο ταξίδι με το τρένο προχωρούσε τόσο σκεφτόμουν ότι θα ήθελα την ανάλυση της Μάγια να μπορέσω να την μοιραστώ και στην Ελλάδα. Και ο μόνος τρόπος να το κάνω ήταν αν το βιβλίο που κρατούσα στα χέρια μου κυκλοφορούσε και στα ελληνικά. Για μένα ήταν ευχάριστη έκπληξη η άμεση θετική ανταπόκριση των Εκδόσεων Ψυχογιός, του μεγάλου αυτού εκδοτικού οίκου – τον οποίο και ευχαριστώ. Ήταν άλλη μίαένδειξη του πόσο ώριμη είναι πλέον και η δική μας κοινωνία σε μια τέτοια προσέγγιση.

Βασικός στόχος για μένα δεν είναι να συμφωνήσουν όλοι με την ανάλυση της Μάγια Γκαίπελ. Είναι να ξεκινήσει η συζήτηση, ένας δημιουργικός διάλογοςμακριάαπό ιδεοληψίες. Δεν είναι μία εύκολη συζήτηση γιατί αφορά στη ζωή μας και στην καθημερινότητά μας. Αφορά το σήμερα,αφορά όμως και το αύριο. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα. Ποιος σήμερα στις κοινωνίες μας έχει την πολυτέλεια να ασχοληθεί με το αύριο; Και όμως, όπως θα διαβάσετε στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, ξέρουμε εδώ και καιρό, εδώ και δεκαετίες ότι το μοντέλο ανάπτυξης μας έχει καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή στον πλανήτη.Όμωςνα που το αύριο γίνεται σήμερα. Και είμαστε πολλοί αυτοί που ψάχνουμε να καταλάβουμε το που οφείλονται οι διαδοχικές κρίσεις που ζούμε. Γιατί χωρίς αμφιβολία, για να αλλάξουν τα πράγματα, το πρώτο βήμα είναι να δούμε πως λειτουργεί ο κόσμος μας. Να συνειδητοποιήσουμε πως όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και συνδεδεμένα με την δικιά μαςζωή.

Εγώ η ίδια,όταν δημιούργησα τηνActionAid Ελλάςπριν από σχεδόν 25 χρόνια,σίγουρα δεν τα είχα καταλάβει όλα αυτά. Πίστευα ότι μπορούμε να πετύχουμε τηνκαταπολέμηση τηςακραίαςφτώχειας στις πιο φτωχές γωνιές του πλανήτη χωρίςαυτό ναέχει επίπτωσηστην δική μας ζωήπέρααπό μια πιο δίκαιη αναδιανομήτουπλούτου.Θυμάμαι ότι τότε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 είχα ξεκάθαρα την εντύπωση ότιέπρεπε να επιλέξω ανάμεσα σε μία δράση με κοινωνικό σκοπό και σε μία δράση μεπεριβαλλοντικό στόχο. Στην διάρκεια του χρόνου όμως σιγά σιγά κατάλαβα ότιπρόκειται για τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Και πάνω από όλα κατάλαβα ότι το ζητούμενο δεν είναι η προστασία της φύσης ή του περιβάλλοντος αλλά η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Της δικιάς μας ζωής και αυτής των παιδιών μαςως μέρος της ευρύτερης ζωής στον πλανήτη. Αυτή κινδυνεύει σήμερα και όχι ο ίδιος ο πλανήτης που θα συνεχίσει να γυρίζει με η χωρίςεμάς.

Μέσω της προσωπικής μου διαδρομής από τηνActionAid Ελλάς,στη δημιουργίατου πρώτου οργανισμού μικροδανείων στην Ελλάδα, την Action Finance Initiative,και την εμπλοκή μου με το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο στο Παρίσι είχα πλέον καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Πρώτα από όλα, πως από τον καθένα από εμάς θα έρθει η αλλαγή. Από κάτω προςτα πάνω θα αλλάξει ο κόσμος. Ήδη αλλάζει άλλωστε,φτάνεινα δούμε τοενδιαφέρον, τη δίψα για αλλαγή, τη μεγάλη ωριμότητα και τις άπειρες πρωτοβουλίεςπολιτών που πάνε προς αυτή την κατεύθυνση. Στο τέλος του βιβλίου θα βρείτεπολλά τέτοια παραδείγματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό.Πολίτες ενδυναμωμένοι, ενεργοποιημένοι, έτοιμοι να αναλάβουν το μέρος τηςευθύνης που τους αναλογεί. Η συστημική αλλαγή που σίγουρα χρειάζεται, δενμπορεί να υλοποιηθεί στις δημοκρατικές κοινωνίεςεάν εμείς,ως πολίτες δεν συμβάλλουμε σε αυτό με την ψήφο μας, με τις επιλογές στην κατανάλωση, τηςκαθημερινές μας συνήθειες. Ουσιαστικάμετον τρόπο ζωής μας.

Μέσα από την συλλογική δουλειά που έγινε για την δημιουργία του World HumanForum, ξεκαθάρισε επίσης για πολλούς από εμάς, ότι η οικολογική κρίση, η κρίσητου δημοκρατικού και κοινωνικού μας μοντέλου, του οικονομικού αλλά και τουεκπαιδευτικού μας συστήματος είναι αλληλένδετες. Δεν μπορούμε να τιςαντιμετωπίσουμε ξεχωριστά. Πρόκειται ουσιαστικά για μία πολιτισμική κρίση, για μιακρίση αξιών που πρέπει να μας κάνει να αναρωτηθούμε τι είναι πράγματιπιοσημαντικό για μας, τι δίνει νόημα στη ζωή μας. Τι χρειαζόμαστε για να αισθανθούμεολοκληρωμένοι, ικανοποιημένοι από την ζωή μας και γιατί όχι, ευτυχισμένοι.Η ΜάγιαΓκαίπελστο βιβλίο, πραγματεύεται όλα αυτά τα θέματα και εξηγεί με τονδικό της τρόποπώςκαι γιατίη αλλαγή για την οποία μιλάμε, δεν είναι μία αλλαγήπου αφορά τον ένα τομέα ή τον άλλο. Είναι η ολιστική αλλαγή πολιτισμικούμοντέλου. Είναι μία αλλαγή αντίστοιχη με αυτή που έφερε πριν από 250 χρόνια ηβιομηχανική επανάσταση. Και τότε,οι αλλαγές που γινόντουσαν ήταν αντικείμενοαντιδράσεων. Άλλοι κέρδιζαν, άλλοι έχαναν. Πολλοί φοβόντουσαν, κάποιοι ήλπιζαν.Πάντως κανένας δεν καταλάβαινε το μέγεθος της και δεν αποκαλούσε τότε αυτό πουσυνέβαινε “Βιομηχανική επανάσταση”.

Σήμερα,την εποχή της εκθετικής τεχνολογίας, οι ρίξεις, η “δημιουργική καταστροφή”καιοι θεμελιώδης ανατροπές, επιταχύνουν δραματικά τη μετάβαση. Ζούμε όμως και σε μία εποχή που η ίδια η τεχνολογία μας προσφέρει τρόπους για να δημιουργήσουμε “1.000.000 σιωπηλές επαναστάσεις”. Αυτές είναι που θα μας επιτρέψουν να πετύχουμε όλοι μαζί την βαθιά μεταμόρφωση που απαιτείται μέσα μας, στις κοινωνίες μας και στησχέση μας με την φύση. Και ίσως κάποτε στο μέλλον, θα μιλάνε για την εποχή μας ως την αρχή της “Οικολογικής Επανάστασης”!

Αλεξάνδρα Μητσοτάκη

Προέδρος & Συνιδρύτρια

World Human Forum

Από την παρουσίαση του βιβλίου στο Goethe την 10.6.2022.

Από αριστερά:

– Θοδωρής Γεωργακόπουλος, δημοσιογράφος και editorial director του ανεξάρτητου μη-κερδοσκοπικού ερευνητικού οργανισμού «διαΝΕΟσις»

– Κώστας Καρτάλης, Καθηγητής Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

– Μάγια Γκέπελ, Συγγραφέας, πολιτική οικονομολόγος, ερευνήτρια μετασχηματισμού και επιστήμονας βιωσιμότητας με έμφαση στη διεπιστημονική εργασία

– Αλεξάνδρα Μητσοτάκη, Πρόεδρος και συνιδρύτρια του WHF (World Human Forum)

– Γιάννης Μαστρογεωργίου, Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού

– Νίκος Χαραλαμπίδης, Διευθυντής GreenPeace