Οι γενεές που επιτελούν σημαντικά εθνικά κατορθώματα δικαιολογημένα αποφασίζουν την καθιέρωση επετείων που να διαιωνίζουν την ανάμνησή τους. Τα κίνητρά τους είναι : Πρώτον, η εύλογη επιθυμία “ως μη έργα μεγάλα τε και θωμαστά […] ακλεά γένηται”, όπως ο είπε ο πατήρ της ιστορίας Ηρόδοτος στο προοίμιο του έργου του, εξηγώντας δια ποίον λόγον απεφάσισε να συγγράψη την ιστορία των Μηδικών Πολέμων. Δεύτερον, η επίγνωση ότι οι επέτειοι και οι εορτές εθνικού εμβλήματος αναρριπίζουν την ιερά φλόγα του πατριωτισμού, εμπνέουν ικανοποίηση και αγαλλίαση για τα συντελεσμένα και παροξύνουν νεωτέρους να φανούν, εάν χρειασθή, όχι κατώτεροι από τους παλαιοτέρους, “άμμες δε γ΄εσσόμεθα πολλώ κάρρονες”. Οι γενεές, πάλι, που διαδέχονται εκείνην που καθιέρωσε μία εθνική επέτειο, την διατηρούν και την μεταβιβάζουν στις επόμενες, διότι αποκτούν και αυτές επίγνωση της σημαντικής λειτουργίας που επιτελεί στην ζωή του έθνους, αλλά και για να τιμήσουν εκείνους που έπραξαν “μεγάλα τε και θωμαστά”.
Με τις εισαγωγικές αυτές σκέψεις ας μου επιιτραπή να καταθέσω ορισμένες σκέψεις και να μοιρασθώ μαζί Σας τον προβληματισμό για την επέτειο της “εξεγέρσεως” του Πολυτεχνείου, που φέτος συμπληρώνεται ήμισυ αιώνος.
Πρώτον, ο όρος “εξέγερσις”. Είναι ιστορικώς δόκιμος? Μου υπενθυμίζει την εξέγερση του Βαρ-Κοχβά (135 μ.Χ) που περιγράφει ο Φλάβιος Ιώσηπος (37/38 – 100 μ.Χ.) στο έργον του, Ιουδαϊκός Πόλεμος, την εξέγερση των Μακκαβαίων , που περιγράφει η Παλαιά Διαθήκη, αλλά και την εξέγερση των Ζουλού εναντίον των Βρετανών αποικιοκρατών. Δεν μας είπαν , εν τέλει , πόσοι ήσαν οι φοιτητές σε σύγκριση με το σύνολο των φοιτητών του Ε.Μ.Π.?
Δεύτερον, η πολιτική διάστασις της επετείου. Περί αυτού έχει γράψει ο καλός μας φίλος Μελέτης ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ περισπούδαστες , πολυφρόντιδες μελέτες, σε τέτοιον μάλιστα βαθμόν, ώστε το έργον του έχει καταστή κλασσικόν. Άλλωστε είναι ο μόνος , ο οποίος έχει αναλύσει κοινωνιολογικώς το καθεστώς της 21ης Απριλίου. Προσφάτως, εγράφη στον ημερήσιο τύπο, ότι εάν δεν είχε συμβή το Πολυτεχνείο, η χώρα θα ωδηγείτο σε ελεύθερες εκλογές τον Φεβρουάριο 1974, ως αυτός ήταν ο στόχος και ο σκοπός της Κυβερνήσεως Μαρκεζίνη (8 Οκτωβρίου 1973) , μία κυβέρνηση , η οποία ήταν εντεταλμένη να σώση την χώρα από τα αδιέξοδα που είχε δημιουργήσει το θλιβερόν κίνημα και το καθεστώς της 21ης Απριλίου . Θα είχαμε την κυπριακή τραγωδία?
Τρίτον, η σχέση και η στάση της διοικούσης Εκκλησίας. Δημοσιοποιώ σχετικήν μου έρευνα. Είχα ερωτήσει, κατ΄επανάληψιν, τον τότε πρωτοσύγκελλο του Αρχιεπισκόπου, Σωτήριο Τράμπα (Άρτα 1929-Σεούλ Ν. Κορέας 2022), αποθανόντα ως Μητροπολίτη Πισιδίας, τι έπραξε η Εκκλησία εκείνο το βράδυ της 16ης πρός την 17ην Νοεμβρίου? Απέφευγε να μου απαντήση. Ερωτήσεις είχα θέσει στον Μητροπολίτη Φθιώτιδος Νικόλαο Πρωτοπαπά (Υστέρνια Τήνου 1947-Λαμία 2019), τί έπραξε ο θείος του, Ιερώνυμος Κοτσώνης, Αρχιεπίσκοπος τότε, ηρνείτο να μου απαντήση. Ο ίδιος ο Ιερώνυμος Κοτσώνης, Αρχιεπίσκοπος τότε, γράφει στο πολύκροτον και αποκαλυπτικόν βιβλίον του, με τον τίτλον, 1829 ημέραι εις το πηδάλιον της Εκκλησίας, Αθήναι 1975, ότι την ημέρα αυτή “ευρισκόμην εκτός Αθηνών. Εάν ήμουν εις Αθήνας η αιματοχυσία θα είχε αποφευχθή”. Ο Άνθιμος Ρούσσας (Σαλμώνη Ηλείας 1934- ), ιερατικώς προϊστάμενος τότε του ιερού ναού Μεγάλου Βασιλείου της οδού Μπουμπουλίνας, πλησίον του Ε. Μ. Π., νύν πρώην Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, έχει δημοσιεύσει (1975)ότι “εζήτησα την άδεια να ανοίξω τον ναό να έρχωνται οι φοιτητές και ο πρωτοσύγκελλος μου το απηγόρευσε, λέγοντάς μου, ότι είναι τρομοκράτες”. Τούτο αναφέρεται σε διδακτορική διατριβή στο Α.Π.Θ.. Εξ άλλης πηγής (Γεώργιος Μουστάκης) γνωρίζω , ότι ο Ιερώνυμος ήταν στην Αθήνα και ήθελε να καταφύγη στο Ε.Μ.Π. και να σταθή ενώπιον του τεθωρακισμένου. Τον εμπόδισαν τρείς, ο ανωτέρω πρωτοσύγκελλος, ο Μητροπολίτης Αττικής και Μεγαρίδος Νικόδημος Γκατζιρούλης (Βόλος 1929-Αυλώνα Αττικής 2013) και ο τότε Αρχιγραμματεύς Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης , αποθανών ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Η πράξη του Ιερωνύμου θα ήταν το κορυφαίο αντιστασιακό γεγονός κατά του καθεστώτος και της επταετίας. Πυκνά, συχνά το υπενθύμιζε ο Μουστάκης (1941-2019) στον Νικόδημο Γκατζιρούλη, “Σεις καταστρέψατε τον Ιερώνυμο” .
Τι μένει από το Πολυτεχνείο? Ή κατ΄άλλην διατύπωσιν, ζή το Πολυτεχνείο, ή μήπως όλα είναι ένα πανηγύρι, μία εκμετάλλευση, μία διαπόμπευση, μήπως μία ελεγχόμενη εκτόνωσις? Μήπως μία υπόμνηση του τι θα μπορούσε να συμβή και πάλι? Ποίος χαίρεται? Ποίος λυπάται? Ποίος τιμά ποιόν, πώς, πού και διατί? Άλλωστε αυτή είναι η σημασία μίας εθνικής επετείου. Ασφαλώς το Πολυτεχενίο ζή και θα ζή, όσο θα υπάρχη έστω και ένας ελεύθερος άνθρωπος σε αυτή την χώρα. Και ασφαλώς τιμώνται οι ανώνυμοι ήρωες, όσοι και εάν ήσαν, ως θύματα της βίας. Αλλά ζή περισσότερο στον νού , στο μυαλό και την ψυχή αυτών, που το τιμούν, παρά εκεί όπου έγινε. Και ως ιστορικόν γεγονός και ως σύμβολον έχει ανεξίτηλη αξία. Δεν χρειάζεται να γίνεται όμως βορά στους λύκους, όπως “τα άγια τοις κυσίν και τους μαργαρίτας εις τους χοίρους”. Οι ίδιοι οι φοιτητές πρέπει να αποφασίσουν μόνοι τους να σταματήσουν κάποτε τις εορτές της επετείου και την πορεία, η οποία οδηγεί σε αθλιότητες πλειστάκις. Να εύρουν εναλλακτικές λύσεις αποτίσεως τιμής.
Τι έγιναν οι πρωταγωνιστές του Πολυτεχνείου? Μία εξ αυτών έφθασε στα ύπατα της πολιτικής. Αρχηγός κόμματος, Επίτροπος στην ΕΟΚ, δελφίνος για Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Από τα Αριστερά στην Δεξιά. Άλλος σύγχρονός της, Μαοιστής τότε , με σπουδές στο Cambridge,καθηγητής οικονομικών, υπουργός επί ΠΑΣΟΚ, έφθασε ως υποψήφιος στην Ακαδημία Αθηνών και της εκτύπησε την πόρτα. Αυτή του την έκλεισε κατάμουτρα. Αυτός που πολεμούσε κάποτε το κατεστημένο, έγινε θιασώτης και υμνητής αυτού.
Να μην ξεχνούμε: Συμπληρώνονται σαράντα έτη από της ανακηρύξεως του (ψευδο)κράτους της Κύπρου. Ποίος το θυμάται? Γιατί δεν γίνεται καμμία πορεία? Η τραγωδία συνεχίζεται.
Εύχομαι να μην σας κούρασα. Ελπίζω να τα εύρετε ενδιαφέροντα. Η έρευνα για την θέση και στάση της διοικούσης Εκκλησίας έναντι του Πολυτεχνείου έχει ενδιαφέρον και συνεχίζεται. Ένα τελευταίο. Ο ταξίαρχος που έδωσε την διαταγή για την είσοδο του τεθωρακισμένου λεγόταν Φαραντάτος, ο αδελφός του διετέλεσε Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας και Νέας Φιλαδελφείας κατά την περίοδο 1994-2014. Απεβίωσε πλήρης ημερών την 20ην Ιανουαρίου 2020. Η αυταρχικότης ήταν δεδομένη.
