Αποτελεί η σαρωτική νίκη της γερμανικής Αριστεράς ένδειξη μιας αριστερής ριζοσπαστικοποίησης των νέων ψηφοφόρων στη Γερμανία;
Στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2021, το κόμμα της Αριστεράς στη Γερμανία (die Linke) έλαβε ποσοστό 8% στους νέους ψηφοφόρους, ενώ ώς πρόσφατα ήταν αμφίβολο αν θα ξεπερνούσε το όριο του 5% για να μπει φέτος στη Γερμανική Βουλή. Τον Ιανουάριο κινούνταν ακόμα στο 3-4% στις δημοσκοπήσεις. Μετά, στα μέσα Φεβρουαρίου, μάθαμε πως σημείωσε ρεκόρ στον αριθμό μελών του κόμματος, με 81.200 μέλη, τα περισσότερα που απέκτησε ποτέ ξεκινώντας από την ίδρυση του κόμματος το 2007. Στις εκλογές της περασμένης Κυριακής θριάμβευσε τόσο συνολικά, με το απίστευτο ποσοστό 8,8%, όσο και στους νέους (18-24), όπου φαίνεται πως είναι πρώτο κόμμα με ποσοστό 24%. Δεύτερο κόμμα στους νέους είναι η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) με 21%, ενώ τις μεγαλύτερες απώλειες σε αυτή την ηλικιακή ομάδα σημείωσαν οι Πράσινοι, οι οποίοι το 2021 είχαν 23% και την Κυριακή καταβαραθρώθηκαν στο 10%, πέφτοντας χαμηλότερα ακόμα και από τους Χριστιανοδημοκράτες (13%) και τους Σοσιαλδημοκράτες (12%), κόμματα που συνήθως προσελκύουν ψηφοφόρους μεγαλύτερων ηλικιών.
Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια αριστερή ριζοσπαστικοποίηση των νέων στη Γερμανία; Όχι απαραίτητα. Παρακολουθώντας γερμανική τηλεόραση το βράδυ των εκλογών, διαπίστωνε κανείς πως όλοι οι δημοσιογράφοι ρωτούσαν την Χάιντι Ράιχινεκ, τη δυναμική 36χρονη κορυφαία υποψήφια (Spitzenkandidatin) της Αριστεράς και αποκαλούμενη «βασίλισσα των social media», αν ευχαριστεί δυο άτομα: τον επικεφαλής των Χριστιανοδημοκρατών και μάλλον επόμενο καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και τη Ζάρα Βάγκενκνεχτ, που αποσπάστηκε από την Linke πριν ένα χρόνο για να ιδρύσει το δικό της «αριστερό-συντηρητικό» (και κατά βάσιν φιλοπουτινικό) κόμμα, το οποίο απέτυχε να μπει στη Βουλή για 0,03% των ψήφων.
(Η Χάιντι Ράιχινεκ, η 36 χρόνων κορυφαία υποψήφια της Αριστεράς, με 507 χιλιάδες ακολούθους στο Instagram και 580 χιλιάδες στο TikΤok, κατάφερε να αυξήσει εντυπωσιακά το ποσοστό του Λίνκε στις εκλογές κάνοντας σαφή την αντίθεσή της στην αντιμεταναστευτική ρητορική των Χριστιανοδημοκρατών)
Τον πρώτο διότι, όπως γράφουν όλοι οι αναλυτές (και δείχνουν οι δημοσκοπήσεις), η Λίνκε κέρδισε έδαφος σερφάροντας σε ένα κύμα υποστήριξης μετά την απόφαση του Μερτς να συνεργαστεί δις με το ακροδεξιό AfD σε ψηφοφορίες στη Βουλή για τον δραστικό περιορισμό των μεταναστευτικών ροών. Ιδιαίτερα viral έγινε μια ομιλία της Ράιχινεκ στη Βουλή, στην οποία εξαπολύει μια παθιασμένη επίθεση κατά του Μερτς για τη συγκεκριμένη επιλογή του. Η Ράιχινεκ έχει 507 χιλιάδες ακολούθους στο Instagram και 580 χιλιάδες στο TikΤok, ενώ διάφορες εκδοχές της συγκεκριμένης ομιλίας απέσπασαν εκατοντάδες χιλιάδες like στο Instagram και 7 εκατομμύρια views στο TikTok. Συνολικά, έχει μετρηθεί πως η Λίνκε και η Εναλλακτική για τη Γερμανία είναι τα δυο κόμματα που συγκεντρώνουν τα περισσότερα κλικαρίσματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάτι που σίγουρα συσχετίζεται με την επιτυχία τους στα άτομα κάτω των 30.
Γιατί όμως έγινε viral η //www.tiktok.com/@heidireichinnek/video/7465441176250748183?lang=en”>συγκεκριμένη ομιλία; Τόσο επειδή η Ράιχινεκ είναι χαρισματική ομιλήτρια, όσο και επειδή φωνάζει, αλλά, επίσης, γιατί είναι ίσως η μόνη πολιτικός που τοποθετήθηκε με τόσο ξεκάθαρο τρόπο στο αντίπαλο στρατόπεδο όσον αφορά ειδικά το ζήτημα της μετανάστευσης. Οι Πράσινοι, οι οποίοι προσδοκούσαν συμμετοχή στον νέο κυβερνητικό συνασπισμό, δεν μπορούσαν προφανώς να τοποθετηθούν κατ’ αυτόν τον τρόπο, ούτε όμως κατάφεραν να επικοινωνήσουν επιτυχώς τα πολιτικά τους επιτεύγματα στον συγκεκριμένο τομέα, π.χ. τη διευκόλυνση της διαδικασίας απόκτησης υπηκοότητας και την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στη μετανάστευση. Ταυτόχρονα ήταν και εσωτερικά διχασμένοι μεταξύ της πτέρυγας των «ρεαλιστών» (“Realos”) που εκπροσωπείται από τον τέως υποψήφιο για την καγκελαρία Ρόμπερτ Χάμπεκ, και της πιο αριστερής πτέρυγας του κόμματος, από την οποία πολλοί νέοι έφυγαν και πήγαν στη Λίνκε. Για πρώτη φορά από το 2002, οι Πράσινοι έχασαν την εκλογική περιφέρεια του Friedrichshain-Kreuzberg στο Βερολίνο, την οποία κέρδισε η Λίνκε – η οποία αναδείχθηκε πρώτη δύναμη στο Βερολίνο. Η Ράιχινεκ, σε αντίθεση με πολλούς υποψήφιους των κεντρώων κομμάτων (και την Βάγκενκνεχτ), δεν προσπαθεί να εξευμενίσει, να κατευνάσει ή να προσελκύσει τους ψηφοφόρους του AfD, αλλά τους επιτίθεται ανοιχτά.
Για πολλούς νέους του ευρύτερου κύκλου μου, ο τρόπος με τον οποίο διεξήχθη η προεκλογική συζήτηση για τη μετανάστευση στη Γερμανία φαντάζει ανατριχιαστικός. Για έναν νέο άνθρωπο που έχει μεγαλώσει σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, ειδικά σε μια μεγαλούπολη όπως το Βερολίνο, που κινείται σε προοδευτικούς χώρους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στου οποίου το αξιακό σύστημα η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών, προσφύγων, queer ατόμων, γυναικών και οικονομικά ασθενέστερων είναι θεμελιώδης και όχι συγκυριακή υποχρέωση, ήταν πολύ πιο εύκολο να ταυτιστούν με τις θέσεις της Linke στη συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση.
Υπήρξα για πέντε χρόνια φοιτήτρια στο Βερολίνο: πολλοί από τους συμφοιτητές μου ήταν ξένοι, είτε από χώρες της ΕΕ –όπως εγώ– είτε από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και του Μαγκρέμπ (Μαρόκο, Τυνησία), που σπούδαζαν στη Γερμανία με φοιτητικές βίζες, είτε πρόσφυγες από τη μέση Ανατολή που ζουν εδώ και πολλά χρόνια στη Γερμανία (γνώρισα Σύριους, Παλαιστίνιους και Ιρακινούς). Ειδικά όσα μέλη της τελευταίας ομάδας γνώρισα μιλούσαν άπταιστα γερμανικά και είχαν πλήρως ενσωματωθεί και ενταχθεί στο κοινωνικό τους περιβάλλον, συνάπτοντας βαθιές σχέσεις φιλίας αλλά και ερωτικές σχέσεις μαζί μας και με τους γερμανούς συνομηλίκους μας. Οι δε τούρκοι και βιετναμέζοι συμφοιτητές μου, παιδιά μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς από αυτές τις δυο ιδιαίτερα πολυπληθείς πληθυσμιακές ομάδες στο Βερολίνο, δεν ξεχώριζαν σε τίποτα από τους γερμανούς συνομηλίκους μου. Πολλοί λοιπόν νέοι Γερμανοί εξέλαβαν πιθανόν την αντιμεταναστευτική ρητορική των κομμάτων του κέντρου ως άμεση απειλή για γνωστούς, φίλους και εραστές τους. Εκτός από το κλείσιμο των συνόρων και τον ριζικό περιορισμό της δυνατότητας αίτησης ασύλου στη Γερμανία για πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή, ο Μερτς υποστηρίζει και την αφαίρεση της γερμανικής υπηκοότητας από όσους Γερμανούς με διπλή υπηκοότητα διαπράττουν ποινικά αδικήματα. Κάποιοι από εμάς θεωρούμε προφανές πως αυτό θα δημιουργούσε μια τάξη πολιτών δεύτερης κατηγορίας απειλώντας τις θεμελιώδεις αξίες ενός φιλελεύθερου, δημοκρατικού πολιτεύματος.
Ταυτόχρονα, φαίνεται πως τη Λίνκε στήριξε και ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων που για τον ένα ή τον άλλο λόγο ψήφισαν φέτος για πρώτη φορά. Για παράδειγμα, από τις εκλογές του 2021 έχουν λάβει τη γερμανική υπηκοότητα πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι, εκ των οποίων ένα σημαντικό ποσοστό είναι πρόσφυγες από τη Συρία που έφτασαν στη Γερμανία πριν από περίπου δέκα χρόνια. Δεν έχουμε βέβαια ακόμη επαρκή στοιχεία ώστε να βγάλουμε κάποιο συμπέρασμα για την εκλογική συμπεριφορά των διαφόρων ηλικιακών ομάδων εντός αυτής της κατηγορίας ψηφοφόρων, αλλά εύκολα μπορούμε να υποθέσουμε πως η αντιμεταναστευτική ρητορική του Μερτς δεν βρήκε ευήκοα ώτα σε αυτή τη μερίδα του εκλογικού σώματος.
Δεν έχω ξαναδεί ούτε στην Ελλάδα ούτε στη Γερμανία τόσο μεγάλη κινητοποίηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπέρ της συμμετοχής στις εκλογές εν γένει αλλά και της Λίνκε συγκεκριμένα, ακόμα και από άτομα που θεωρούσα πολιτικά ανενεργά. Μια γνωστή μου (που βέβαια δεν ψηφίζει η ίδια, καθώς δεν είναι γερμανίδα πολίτης) δήλωσε σε story στο Instagram πως όποιος δεν ψήφισε τη Λίνκε μπορεί να σταματήσει να την ακολουθεί. Πιθανολογώ πως πολλοί νέοι άνθρωποι σε προοδευτικούς, πολυπολιτισμικούς κύκλους αισθάνθηκαν αντιμέτωποι με ένα δίλημμα του τύπου άσπρο/μαύρο: «Έχουμε άλλη επιλογή από το να υποστηρίξουμε το μόνο κόμμα που τοποθετείται τόσο ξεκάθαρα κατά της ακροδεξιάς ρητορικής του AfD και της συντηρητικής και, ας μη γελιόμαστε, ρατσιστικής ρητορικής του CDU; Αφού οι Πράσινοι και το SPD τα μασάνε», σκέφτηκαν πιθανόν. Εν μέσω αυτής, λοιπόν, της ατμόσφαιρας, πολλοί νέοι ίσως αισθάνονται πως η Linke είναι η μόνη φωνή που εκφράζεται αντιδιαμετρικά αντίθετα με το AfD, τόσο στα ζητήματα της μετανάστευσης και της κοινωνικής ισότητας, όσο και σε ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας (κρατική χρηματοδότηση για υγεία και παιδεία, ταμείο ανεργίας, στεγαστική κρίση). Θα ήταν λάθος να παρομοιάσουμε την κατάσταση με εκείνη της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ελλάδα: δεν πρόκειται για νέους οργανωμένους σε μυριάδες διασπασμένες κομματικές νεολαίες, ούτε για νέους που ασχολούνται ενεργά και συστηματικά με την πολιτική στην καθημερινότητά τους. Στην πραγματικότητα, είναι αμφίβολο αν μπορούμε να μιλήσουμε για κάποια συνολική ριζοσπαστικοποίηση των νέων προς τα αριστερά.
Και εδώ έβαλε το σημαντικό της λιθαράκι η Βάγκενκνεχτ: διότι φεύγοντας από το κόμμα μαζί με όλη τη συντηρητική, αντιουκρανική του πτέρυγα, άνοιξε το δρόμο σε όλους αυτούς τους ψηφοφόρους, που δεν ήταν σίγουροι στις προηγούμενες εκλογές αν η Λίνκε έχει προοδευτικές θέσεις σε ζητήματα κοινωνικής ισότητας ή όχι (και που δεν ήθελαν να υποστηρίξουν ανοιχτά φιλοπουτινικούς υποψήφιους). Ήταν πολύ δύσκολο να ψηφίσεις Λίνκε με το παρεάκι της Βάγκενκνεχτ να τοποθετείται ηχηρά κατά της Ουκρανίας, των δικαιωμάτων των τρανς ατόμων, της λεγόμενης «woke» ατζέντας, του Gendern (πρόκειται για τη χρήση φυλετικά ουδέτερης και συμπεριληπτικής των θηλυκών κατάληξης σε ουσιαστικά και επίθετα που στα γερμανικά, σε αντίθεση με άλλες γλώσσες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολύ εύκολα, π.χ. «Arztinnen», αντί για «Ärzte»), και υπέρ του κλείσιμου των συνόρων. Με την αποχώρησή της, το κατέστησε πολύ εύκολο. Σε άλλη μια επιτυχημένη και αρκετά αστεία ομιλία της (www.tiktok.com/@heidireichinnek/video/7247532881277422874?lang=en), η Ράιχινεκ σατιρίζει το AfD, λέγοντας πως είναι το μόνο κόμμα στη Βουλή που ασχολείται εμμονικά με το ζήτημα του Gendern, αφού κανένα άλλο κόμμα δεν καταθέτει σχετικές προτάσεις, και ταυτόχρονα το κατηγορεί πως σιωπά για ένα πραγματικά σημαντικό ζήτημα, δηλαδή την αύξηση που παρουσιάζει η βία κατά των γυναικών στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια. Είναι ένα σημείο στο οποίο εύκολα θα μπορούσαν να είχαν δώσει έμφαση και οι Πράσινοι, χωρίς να διακινδυνεύσουν πιθανή μελλοντική τους συνεργασία με τους Χριστιανοδημοκράτες. Και κάτι που σίγουρα έλειπε από την εκλογική τους εκστρατεία, το οποίο έχει ιδιαίτερη απήχηση στους νέους ψηφοφόρους, ήταν το χιούμορ και η ειρωνεία.
Αμφιβάλλω, λοιπόν, αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ριζοσπαστικοποιημένους όλους αυτούς τους νέους ψηφοφόρους της Λίνκε: είναι μάλλον αντιδραστικοί και συγκυριακοί ψηφοφόροι, που μπορεί να ψήφιζαν Πράσινους αν αυτοί εκφράζονταν πιο ξεκάθαρα για τα ζητήματα της μετανάστευσης, της κοινωνικής ισότητας, της κρατικής χρηματοδότησης για την υγεία και την παιδεία, της ακρίβειας και των ενοικίων στις μεγαλουπόλεις, δηλαδή για ζητήματα που απασχολούν έντονα τους νέους ψηφοφόρους. Ταυτόχρονα, ίσως να μην έχουν εξετάσει ή να μην τους απασχολεί μια βασική τοποθέτηση της Λίνκε, δηλαδή αυτή κατά της αύξησης των εξοπλισμών και γενικότερα της κριτικής στάσης της απέναντι στο ΝΑΤΟ. Πάντως, και σε αυτό το σημείο είναι πιθανό η Λίνκε να φανεί πιο ελαστική απ’ ο,τι περιμένουμε, ενώ για το άλλο κρίσιμο ζήτημα στο οποίο θα χρειαστεί πλειοψηφία δύο τρίτων στη Βουλή, δηλαδή την αύξηση του φρένου χρέους, ο άλλος πρώτος υποψήφιος της Λίνκε, ο γηραιότερος Γιαν φαν Άκεν, έχει ήδη δηλώσει πως είναι ανοιχτός σε διαπραγματεύσεις.
https://booksjournal.gr/gnomes/5220-i-xainti-kai-o-algorithmos
