Die folgenden Beiträge sind Auszüge und Zusammenfassungen ausgewählter Konferenzprotokolle der Jahre 1941 bis 1944 der damaligen DSA aus den Niederschriften der Konferenzen des deutschen Lehrkörpers: Beginnend vom 20.5.41 bis zum 12.6.1944. An den regelmäßigen und häufig stattfindenden Konferenzen nahmen nur hauptamtlich deutsche Lehrkräfte teil. Die Protokolle erlauben einen direkten Einblick in den Alltag, die Organisation des Unterrichts, die Planung und Ablauf des Abiturs sowie die Vorbereitung von Festen und Gedenktagen an der damaligen DSA. Die Niederschriften enthalten viel Belangloses, aber auch viel Aufschlussreiches, wie zum Beispiel die Hinweise auf kriegsbedingte Maßnahmen, wie die häufige Aufforderung Licht zu sparen, auf die Verdunklung zu achten oder die Einberufung von Kollegen in den Kriegsdienst und die daraus entstehende Personalknappheit. Ebenso interessant waren die leider sehr spärlichen Anspielungen auf die deutsche Besatzungszeit und deren Folgen auf Schüler, Lehrer und Schule. In der Alltagssprache an der damaligen DSA dominierte der NS-Sprachduktus. Βesonders deutlich wurde dies in der Anrede der Lehrer, die als Kameraden bezeichnet werden. Zur genauen historischen Abbildung und Dokumentation haben wir hier in unseren Zusammenfassungen und Wiedergaben der Konferenzprotokolle diese Bezeichnung übernommen. Im Anschluss findet ihr zwölf ausgewählte Protokolle. Diese nehmen euch mit auf eine Zeitreise zurück in die Jahre 1941 bis 1944.
στην Αραχώβης
Die dunkle Epoche der Deutschen Schule Athen – 1933–1944
Im Schuljahr 1933/34 übernahm der neue Direktor, Dr. Alfred Romain, die Leitung der Schule. Dr. Romain war als überzeugter Natiosozialsozialist bestrebt, die Schule im Geist der nationalsozialistischen Ideologie zu gestalten. In diesem Sinne formulierte er in einem Artikel, den er wenige Monate nach seiner Ankunft unter dem Titel „Die Deutsche Schule in Athen an der Jahreswende“ in der deutschsprachigen Athener Zeitung publizierte, den Kernsatz: „Und ganz selbstverständlich muss sie als Schule des neuen Deutschland durchwaltet sein vom Geist des Dritten Reiches.“
Για το σκοτεινό κεφάλαιο στην ιστορία της Γερμανικής Σχολής Αθηνών γράφει ο καθηγητής Χανς-Μπέρνχαρντ Σλουμ.
Ο Χανς-Μπέρνχαρντ Σλουμ σπούδασε Φιλοσοφία, Γερμανική Γλώσσα και Λογοτεχνία, καθώς και Κοινωνιολογία, στα πανεπιστήμια της Φρανκφούρτης και του Παντερμπόρν. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, δίδαξε σε διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ο Χανς-Μπέρνχαρντ Σλουμ ζει από το 1985 στην Ελλάδα. Ως λέκτορας της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD), δίδαξε από το 1985 έως το 1991 στο Τμήμα Γερμανικής Φιλολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1991 δίδαξε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, όπου κατέχει από το 2015 θέση ομότιμου καθηγητή. Ο Χανς-Μπέρνχαρντ Σλουμ έχει στο ενεργητικό του πλήθος δημοσιεύσεων για τη γερμανική λογοτεχνία και τη διαπολιτισμική εκπαίδευση.
Bei den folgenden Texten handelt es ich sich um Transkripte aus dem Mitteilungsbuch der damaligen DSA vom April 1939 bis November 1942. Die zahlreichen Einträge des Direktors und der Lehrkräfte beschreiben viele schulorganisatorische Abläufe, außerschulische Aktivitäten und Veranstaltungen sowie schulinterne Regelungen und Feiern an der damaligen DSA. In dieser Hinsicht erlaubt uns das Mitteilungsbuch einen recht genauen Einblick in eine Auslandsschule der NS-Zeit. Ausgehend von der Fragestellung, wie sehr die NS-Ideologie und der NS-Staat Schule, Bildung und Schulalltag prägten, untersuchten wir die zahlreichen Einträge. Dabei stellten wir fest, dass die bildungspolitischen Vorgaben des Dritten Reiches und damit auch der NS-Weltanschauung eine deutsche Auslandsschule in Athen – deren Unterricht, Lehrpläne, Lehrmittel, Abläufe, Veranstaltungen – in einem für uns erstaunlich hohem Maß, prägten, lenkten und kontrollierten. Veranstaltungen und Feiern haben vielfach eine nationalsozialistische Ausrichtung. Der Führerkult sowie die Verbände der NSDAP sind auch an der DSA omnipräsent. Mit Hilfe der hier bereitgestellten Transkripte bzw. Auszüge aus dem Mitteilungsbuch könnt ihr selbst nachlesen und nachforschen, wann und in welchem Ausmaß griechische bzw. deutsche SchülerInnen, ob sie wollten oder nicht, in einem Schuljahr mittelbar oder unmittelbar der NS-Ideologie ausgesetzt waren.
Είχαμε κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην εκπομπή του Τάσου Τέλλογλου στο πλαίσιο της σειράς “Special Report” για την Γερμανική Σχολή της Αραχώβης. Ο τίτλος τη εκπομπής ήταν Η “Άγνωστη Ιστορία” της Γερμανικής Σχολής την περίοδο του ναζισμού και ένα από τα κομμάτια που μας άρεσε πολύ ήταν αυτό της περιήγησης στο εσωτερικό του κεντρικού κτιρίου.
Να θυμίσουμε ότι το σύμπλεγμα των κτιρίων του τετραγώνου “Αραχώβης-Ασκληπιού-Βαλτετσίου-Πρασσά” περιλαμβάνει τρία κτίρια της Γερμανικής Σχολής: δύο του Dörpfeld και ένα κτισμένο λίγο αργότερα: του Eglau απέναντι ακριβώς από τον Άγιο Νικόλαο. Το αρχικό κτίριο του Dörpfeld ενώθηκε με αυτό του Eglau, όπου στην ένωση μεσολαβεί το Treppenhaus, το κλιμακοστάσιο, που ήταν το βασικό πλάνο της αφίσσας της εκδήλωσης του 2013 για τους Αποφοίτους του Πολέμου.
Το άλλο κτίριο του Dörpfeld είναι από την πλευρά της Βαλτετσίου και αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί σαν σπίτι καθηγτών (Lehrerhaus), αλλά σήμερα είναι ακατοίκητο. Στο τετράγωνο υπάρχουν και άλλα τρία κτίσματα, που δεν ανήκαν στο σχολείο. Είναι κτίσματα που κτίστηκαν σε οικόπεδα, που αναγκάστηκε η Γερμανικήν α πούλησει ώστε να αποκτήσει πόρους και να μπορέσει να ολοκληρώσει την ανέγερση του κτιρίου του Eglau.
Στην ενότητα “Ιστορικά Θέματα” έχουμε ένα άρθρο για την εκκένωση των κτιρίων της Αραχώβης στις 23 Σεπτεμβρίου 2019, που είχαν καταληφθεί από μετανάστες. Η είσοδος τότε από την πλευρά της Αραχώβης σφραγίστηκε, κτίστηκε με τσιμεντόλιθους. Ο παρουσιαστής με τον οπερατέρ χρησιμοποιούν την πίσω πόρτα από την οδό Πρασσά (είναι ο πεζόδρομος που χωρίζει το Γαλλικό Ινστιτούτο από την παλαιά Γερμανική Σχολή, όπως ο ποταμός Ρήνος, που σε ένα τμήμα του χωρίζει την Γαλλία από την Γερμανία.
Δείτε μερικές φωτογραφίες από την περιπλάνηση της κάμερας στον εσωτερικό χώρο:
 |
 |
| από το εσωτερικό της αυλής δεξιά ελιναι ο πεζόδομος της Πρασσά, δεξιά στην γωνία φαίνεται το πρώτο κτίριο του Dörpfeld και ακριβώς αριστερά του το κλιμακοστάσιο του κτιρίου του Eglau | από το εσωτερικό της αυλής μπροστά το άλλο κτίριο του Dörpfeld, αυτό από την πλευρά της Βαλτετσίου, που είναι ακριβώς αριστερά του και ακόμη πιό αριστερα διακρίνεται οριακά ο τοίχος της αυλής |
 |
 |
| από το εσωτερικό της αυλής το κλιμακοστάσιο | η σκάλα επιρροής Bauhaus όπως και το κτίριο Eglau |
 |
 |
| πλάνο της σκάλας από κάτω | |
 |
 |
| στο βάθος ο Άγιος Νικόλαος και σε πρώτο πλάνο το πρώτο κτίριο του Dörpfeld. Ανάμεσα στα δύο κτίρια είναι η Αραχώβης και αριστερά αλλά εκτός του πλάνου η Ασκληπιού | από το εσωτερικό της αυλής: αριστερά το κλιμακοστάσιο του κτιρίου Eglau και δεξιά το πρώτο κτίριο του Dörpfeld, το οποίο έχει ακόμη κεραμίδια, που αργότερα θα φύγουν και προστεθεί ένας όροφος. |
 |
 |
 |
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες που εμφανίζονται στο αφιέρωμα είναι δανεισμένες από αρχείο της Σχολής και από το αρχείο του Λευτέρη Σκιαδά.
Αριστερά ένας γάιδαρος κουβαλάει την πραμάτεια του αφεντικού και στέκεται μπροστά στα σκαλιά του Αγίου Νικολάου Επάνω αριστερά μαθητές στο εσωτερικό της αυλής επιστέφουν στο μάθημα και δεξιά ένα πλάνο της περιοχής με τον Άγιο Νικόλαο δεξιά και αριστερα το κτίριο με τα κεραμίδια του Dörpfeld, προς τα κάτω το κτίριο Eglau, αριστερά τους η αυλή και ακόμη πιό αριστερα διακρίνεται το δεύτερο κτίριο του Dörpfeld |
Την Τρίτη 9 Ιουνίου 2020 το κανάλι του Αντέννα προέβαλε την εκπομπή Special Report με τίτλο Η “Άγνωστη Ιστορία” της Γερμανικής Σχολής την περίοδο του ναζισμού, στην οποία συνέβαλε πολύ με υλικό και ο Σύλλογος των Αποφοίτων. Με μεγάλη μας λύπη διαπιστώσαμε ότι, πέραν τον τίτλων αρχής και τέλους, δεν υπήρξε αναφορά για τον Σύλλογό μας, που πρώτος τόλμησε να θέσει επί τάπητος το θέμα μέσα στην Γερμανική Σχολή το 2013 με την εκδήλωση “Τιμητική βραδιά για τους απόφοιτους του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου” και ένα χρόνο μετά, το 2014, με την δεύτερη εκδήλωση “Ο Σύλλογος Αποφοίτων της Γερμανικής Σχολής Αθηνών υποδέχεται τον Μανώλη Γλέζο”. Δείτε την εκπομπή…
Elefterios Skiadas über die Deutsche Schule…
Την Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2019 δημοσίευσε η εφημερίδα “Εστία” ένα άρθρο του Λευτέρη Σκιαδά, γνωστού δημοσιογράφου, συγγραφέα και νυν Αντιδημάρχου Αθηναίων, ο οποίος είναι σήμερα Γενικός Διευθυντής της καθημερινής απογευματινής εφημερίδος «Εστία», Πρόεδρος του «Συλλόγου των Αθηναίων» και Ισόβιο Μέλος της Διεθνούς Ενώσεως Ιστορικών του Ολυμπισμού (International Society of Olympic Historians). Είναι πολυγραφότατος και πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του με τίτλο “Οι συνοικίες των Αθηνών” από τις εκδόσεις Μένανδρος.
Δύο άτομα μας ειδοποποίησαν για την δημοσίευση ταυτόχρονα χωρίς να έχουν καμία μεταξύ τους επικοινωνία:
Ο Φωκίων Φωτιάδης Νεγρεπόντης, απόφοιτος του 1947, και ο Νικόλας Χρήστου, απόφοιτος του 1964
Περισσότερα…
Την Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2019 δημοσίευσε η εφημερίδα “Εστία” ένα άρθρο του Λευτέρη Σκιαδά, γνωστού δημοσιογράφου, συγγραφέα και νυν Αντιδημάρχου Αθηναίων, ο οποίος είναι σήμερα Γενικός Διευθυντής της καθημερινής απογευματινής εφημερίδος «Εστία», Πρόεδρος του «Συλλόγου των Αθηναίων» και Ισόβιο Μέλος της Διεθνούς Ενώσεως Ιστορικών του Ολυμπισμού (International Society of Olympic Historians). Είναι πολυγραφότατος και πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του με τίτλο “Οι συνοικίες των Αθηνών” από τις εκδόσεις Μένανδρος.
Δύο άτομα μας ειδοποποίησαν για την δημοσίευση ταυτόχρονα χωρίς να έχουν καμία μεταξύ τους επικοινωνία:
Ο Φωκίων Φωτιάδης Νεγρεπόντης, μαθητής στη ΣΧολή έως το 1944, και
ο Νικόλας Χρήστου, απόφοιτος του 1964
Σε επικοινωνία μας με τον συντάκτη / συγγραφέα διαπιστώσαμε ότι στην εφημερίδα έχουν εμφανιστεί και άλλα άρθρα του για την Γερμανική Σχολή στην Αραχώβης με θέμα την στιγμή, που οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα, την στιγμή που αποχώρησαν αλλά και μετά όταν αποφασίστηκε να επαναλειτουργήσει η Σχολή το 1956, τα οποία και θα φιλοξενήσουμε μόλις τα έχουμε στην διάθεσή μας.
Δείτε το άρθρο σε μεγέθυνση έτσι ώστε να είναι αναγνώσιμο:
Το πρωί της Δευτέρας 23 Σεπτεμβρίου 2019 είδαμε στις ειδήσεις ότι τα μέχρι το 1945 κτίρια της Γερμανικής Σχολής στην οδό Αραχώβης (σήμερα Οκταβίου Μερλιέ) και Ασκληπιού, τα οποία τελούσαν υπό κατάληψιν τα τελευταία τέσσερα χρόνια, εκκενώθηκαν μετά από επέμβαση της αστυνομίας. Πρόκειται για τα δύο κτίρια του Doerpfeld και το κτίριο των Eglau και Διαμαντόπουλου, που είναι από την πλευρά του Αγίου Νικολάου των Πευκακίων στη Νεάπολη, όπου όσοι περνούσαν από την περιοχή και κοιτούσαν μέσα από την πόρτα αναγνώριζαν το παλαιό Treppenhaus, που φιλοξενούσε η αφίσα της εκδήλωσης των “Αποφοίτων του Πολέμου” του 2013.
Το in.gr δημοσίευσε μία ιστορική αναδρομή στη ιστορία των κτιρίων αυτών. Δείτε το άρθρο…
Αμέσως μετά την εκκένωση ακολούθησε “σφράγισμα” των εισόδων του κτιριακού συγκροτήματος. Για όσους δεν θυμούνται, στο τεράγωνο αυτό Αραχώβης- Ασκληπιού – Βαλτετσίου – Πρασσά βρίσκονται δύο κτίρια που σχεδίασε ο Doerpfeld και ένα των Eglau και Διαμαντόπουλου, του οποίου σφραγίστηκε με τούβλα η κεντρική είσοδος.
Η είσοδος της τότε οδού Αραχώβης, νυν Οκταβίου Μερλιέ, που σφραγίστηκε με τούβλα, πίσω από τα οποία φαινόταν το κλιμακοστάσιο. Οριακά αριστερά της φαίνεται το ένα κτίριο του Doerpfeld που ενώθηκε και αυτό με το κλιμακοστάσιο. |
Από μία χαραμάδα της σιδερόπορτας της οδού Πρασσά βλέπουμε την αυλή της Αραχώβης. Στο βάθος το ένα από τα δύο κτίρια του Doerpfeld με σφραγιασμένη και αυτού την είσοδο. |
 |
Επάνω και αριστερά φωτογραφίες από την οδό Πρασσά, που χωρίζει το παλαιό συγκρότημα της Γερμανικής Σχολής από το Γαλλικό Ινστιτούτο. Αριστερά φαίνεται η πίσω πλευρά του κλιμακοστασίου (Treppenhaus), το οποίο πριν από το σφράγγισμα της εισόδου της Αραχώβης ήταν ορατό. Να αναφέρουμε ότι στα χρόνια της Κατοχής η οδός Πρασσά είχε δοθει στη Γερμανική Σχολή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Φωκίωνα Φωτιάδη – Νεγρεπόντη. |
Ο Κώστας Παπαηλιού μας έστειλε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αναφορά στη ΓΣΑ που γίνεται στο βιβλίο των εκδόσεων “ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ”, και για το οποίο θα γίνει η επίσημη παρουσίαση μέσα στις μέρες αυτές,στο Goethe Institut Athen. Ο Κώστας μάλιστα είχε την καλωσύνη να μαρκάρει το σημείο που γίνεται η αναφορά.
Είναι η γωνία Ασκληπιού και Βαλτετσίου. Δεξιά φαίνεται η οδός Βαλτετσίου που σήμερα είναι πεζόδρομος και ανηφορίζει μέχρι την οδό Πρασσά. Το γωνιακό σπίτι που βρίσκεται σε πρώτο πλάνο είναι προφανές ότι ανήκει στο τετράγωνο της Γερμανικής Σχολής του Doerpfeld. Δεξιά του μέσα στην Βαλτετσίου συνορεύει μ’ ένα ακόμη κτίριο του Doerpfeld, που αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί ως Lehrerhaus, αλλά αργότερα κάλυψε τις τρέχουσες ανάγκες του σχολείου. Το κτίριο αυτό φαίνεται καθαρά στις δύο φωτογραφίες κάτω, και είναι ακριβώς στην μέση της πλευράς της Βαλτετσίου. Στην απέναντι πλευρά του τετραγώνου, δηλαδή στην Αραχώβης, βρίσκονται δύο πολύ γνωστα κτίρια, το πρώτο του Doerpfeld και το νεώτερο του Gustav Eglau, ενωμένα με ένα κλιμακοστάσιο, που χρησιμοποιήσαμε για την αφίσα των “Αποφοίτων του Πολέμου”.
 |
 |
Ας φύγουμε απο το κτίριο αυτό του Doerpfeld και ας ξαναγυρίσουμε στο κτίριο της πρώτης φωτογραφίας με το στρογγυλό στοιχείο στον πρώτο όροφο. Κάπου εντοπίσαμε στο κείμενο του Hansen, στο βιβλίο με την ιστορία της Γερμανικής Σχολής, (σελίδα 31 αριστερή στήλη της ελληνικής μετάφρασης, σελ.32 του γερμανικού πρωτοτύπου, κάτω δεξιά στο τέλος της σελίδας) ότι:
Η γωνία αυτή πωλήθηκε έναντι 11.000 μάρκων πριν από το 1930 με σκοπό να συγκεντρωθεί το απαραίτητο ποσόν για την ολοκλήρωση του κτιρίου του Eglau. Μία επιτόπια έρευνα μας αποκάλυψε ότι το κτίριο αυτό που είχε περιέλθει σε Γερμανούς χρησιμοποιήθηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως Γερμανικό Προξενείο.
Στην ενότητα “Εκδόσεις / Ιστορίες” υπάρχουν μερικές από τα χρόνια του Πολέμου:
Αναμνήσεις (αποσπάσματα) – Κώστας Αθανασιάδης
Απολυτήριο (Abitur) του πολέμου – Καθηγητής Μιλτιάδης Καρύδης
Ο Άρης Μασουρίδης, απόφοιτος του 1973, ξέθαψε μία βεβαίωση του 1944 (!) και μας την έστειλε συνοδεύοντάς την με μία υποσημείωση:
“υπέπεσε στην αντίληψή μου στα παλιατζίδικα και στο στέλνω για το αρχείο της Σχολής, γιατί όλες οι εποχές πρέπει να έχουν θέση σ’ ένα αρχείο… (αρκεί κάποιες να μην ξαναβγούν ποτέ από κει…)”
Το “Journal of Olympic History” δημοσίευσε ένα άρθρο για τον Albert Meyer, επίσημο φωτογράφο των Πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896. Το άρθρο με τίτλο “Say cheese! Herr Meyer stage-manages the Committeee”, το οποίο υπογράφουν ο Rüdiger Fritz και ο Volker Kluge, editor του περιοδικού, ο οποίος είχε την ευγενή καλωσύνη να μας το στείλει, φιλοξενεί φωτογραφίες από την Αθήνα του 1896 και το περιθώριο των Ολυμπιακών Αγώνων. Σε μία από αυτές εμφανίζονται οι τρεις ολυμπιονίκες της σκοποβολής φωτογραφημένοι στην Γερμανική Σχολή Αθηνών (!)
 |
 |
|
 |
Επάνω αριστερά το εξώφυλλο του περιοδικού και δεξιά η τέταρτη σελίδα από το 12-σέλιδο αφιέρωμα στον φωτογράφο Albert Meyer.
Στη σελίδα αυτή φαίνονται οι τρεις ολυμπιονίκες της σκοποβολής: Παντελής Καρασεβδάς, Ιωάννης Φραγκούδης και Γεώργιος Ορφανίδης που όπως επισημαίνεται έχουν φωτογραφηθεί στην Γερμανική Σχολή Αθηνών (!). Αριστερά στη λεπτομέρεια μπορεί κανείς να δει καθαρότερα το κείμενο που συμπληρώνεται με την επισήμανση ότι οι φωτογραφίες αγοράστηκαν από τους νικητές έναντι των 2,50 μάρκων η κάθε μία. Η επιστολή της 22ας Μαρτίου 1896, που φαίνεται δεξιά και υπογράφεται από τον Τιμολέοντα Φιλήμονα, Γενικό Γραμματέα των Ολυμπιακών Αγώνων μαζί με την κονκάρδα, παίζουν ρόλο “κάρτας διαπίστευσης”. Εμείς θα σημειώσουμε ότι η φωτογραφία είναι κατά πάσα πιθανότητα βγαλμένη μπροστά από το κτίριο του Συλλόγου Philadelphia στην οδό Ομήρου, το οποίο έχει σήμερα αντικατασταθεί από το κτίριο του Ινστιστούτου Goethe. |
Το 1834 δημοσιεύθηκε στο 8ο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως η απόφαση για την Ίδρυση Γερμανικού Σχολείου και αναφέρεται στο βιβλίο του Hansen “Das Doerpfeld Gymnasium in Athen” (1970)
