Η Έμη Βαϊκούση (76), φιλόλογος και μεταφράστρια και η Εύη Πάσχου (73), ψυχίατρος παρουσίασαν το μυθιστόρημα του Hans Fallada “Ο πότης” (εκδόσεις Κίχλη) την Τετάρτη 13 Μαρτίου στη Βιβλιοθήκη της Σχολής. Όταν πήραμε την πρόσκληση θεωρήσαμε ότι θα παρακολουθούσαμε μία παρουσίαση ενός βιβλίου ενός συγγραφέα άγνωστου στο ευρύ ελληνικό αναγνωστικό κοινό, παρεξηγημένου στον τόπο του, με ένα όμως παράξενα ελκυστικό τίτλο, ένα καταπληκτικό εξώφυλλο και όλα αυτά σε μία έκδοση που σε περίοδο κρίσης “λάμπει”.

Η έκπληξη όμως ήταν διπλή. Οι παρουσιάσεις των δύο εισηγητριών ήταν πανεπιστημιακού επιπέδου και η κουβέντα που ακολούθησε ξεπέρασε τα όρια της παρουσίασης. Ήρθαν πολλοί συμμαθητές και και συμμαθήτριες και των δύο: ο Κυριάκος Σταμέλος (73), ο Δημήτρης Αδρακτάς (73) με την σύζυγό του Φρόσω, ο Μάκης Δριμαρόπουλος (73), ο Γιάννης Σαρέλης (73), η Λίζα Γεωμπρέ (73), η Μαριλένα Φατσέα (76), η Κατερίνα Γκιουλέκα (76), η Λένα Δενδρινού (76).
Ήρθαν κι’ άλλοι: η Σοφία Χριστοφορίδου (80), που συνοδευόταν από τον πατέρα της, η Ελένη Καραμηνά (86), ο Thomas Greve (76) με τη σύζυγό του, η Τένια Παπαδάκη (67), η κα Έφη Funck, σύζυγος του “δικού μας Γερμανού” που μας άφησε ξαφνικά πέρυσι, η εκδότρια κ. Γιώτα Κριτσέλη, και άλλοι.

Η μεταφράστρια Έμη Βαϊκούση (76), φιλόλογος, παρουσίασε πρώτη:

HANS FALLADA, Der Trinker

Η καλή λογοτεχνία, πέρα από την αισθητική ανάταση που προσφέρει στον αναγνώστη, περιέχει σε λίγο πολύ λανθάνουσα μορφή, ψυχολογικής ή κοινωνιολογικής υφής ερμηνείες της ανθρώπινης συνθήκης. Στο μυθιστόρημά του Ο πότης, ο Χανς Φάλλαντα αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία ενός μεσοαστού, έγγαμου εμπόρου ως την ηλικία των σαράντα και στη συνέχεια αλκοολικού, χωρίς καμιά πλέον ιδιότητα από αυτές που προϋποθέτει η ζωή μέσα σε μια συντεταγμένη κοινωνία. Διαθέτει ωστόσο μια σπάνια παρατηρητικότητα, η οποία του επιτρέπει να περιγράφει τις ψυχικές του διεργασίες στη διάρκεια της ιλιγγιώδους πτώσης του στο καθεστώς του απόκληρου καθώς και, στη συνέχεια, τους χαρακτήρες των συντρόφων του στο άσυλο όπου κρατείται. Έτσι, ο συγγραφέας δεν προσφέρει στον αναγνώστη μόνο μια μοναδική ψυχογραφία του αλκοολικού, αλλά και μια σειρά προσωπογραφιών βγαλμένων από έναν κόσμο όπου ο μέσος άνθρωπος δεν έχει ποτέ ευκαιρία να γνωρίσει σε βάθος.

Μέσα από τις διεισδυτικότατες, απόλυτα ρεαλιστικές περιγραφές, προβάλλουν ανάγλυφα οι μηχανισμοί διαμέσου των οποίων ένα ολοκληρωτικό καθεστώς εμποτίζει το ασυνείδητο των ανθρώπων με την ιδεολογία της ισχύος, δηλαδή της καθυπόταξης ή και της εξόντωσης των αδυνάτων.

Ακολούθησε η Εύη Πάσχου (73), Ψυχίατρος

Hans Fallada « Ο Πότης», Μια Ψυχαναλυτική Ανάγνωση (περίληψη της ομιλίας)

Ο συγγραφέας δίνει με συγκλονιστικό τρόπο το πορτραίτο του ανθρώπου που βυθίζεται στο πάθος του ποτού και του περιβάλλοντός του.

Όταν πρωτοδιάβασα το βιβλίο, έμεινα άφωνη μπροστά στη καθαρότητα της ματιάς που μπόρεσε να κρατήσει ο συγγραφέας τόσο πάνω στο ψυχολογικό πορτραίτο του ανθρώπου που βυθίζεται στο πάθος του ποτού, όσο και στις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Από τη πρώτη αρχή, ο ήρωας, ο Έρβιν, παραδέχεται, ότι χρειάζεται τη στήριξη και την αποδοχή της γυναίκας του, της Μάγδας, για να τα βγάλει πέρα στη ζωή. Για κείνη όμως, η σχέση μαζί του έχει μια χρηστική διάσταση. Όταν ο Έρβιν δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του, δεν έχει αξία για τη Μάγδα.

Ο Hans Fallada έγραψε, κατά τη γνώμη μου, μια ανατομία του αλκοολικού υποκειμένου, στην οποία εκθέτει, τη μάχη του αλκοολικού για την ανάκτηση της αξίας του Εαυτού και τον πόθο του για την ένωση του με τη γυναίκα – μητέρα, το πρωταρχικό αντικείμενο αγάπης, όπως θα λέγαμε σε ψυχαναλυτική γλώσσα. Περιγράφει αριστοτεχνικά τον τρόπο με τον οποίο το ποτό παίρνει σιγά – σιγά για τον ήρωα, τη θέση του μοναδικού σταθερού αντικειμένου αγάπης.

Όσο αποτυγχάνει να συνδεθεί με τη γυναίκα του, τόσο η συμπεριφορά του διολισθαίνει προς τη κατεύθυνση της άξεστης βιαιότητας και της φαντασιωτικής υπεραναπλήρωσης. Μια άλλη γυναίκα γίνεται το αντικείμενο του πόθου του και πάλι όμως χωρίς ανταπόκριση. Βυθίζεται όλο και βαθύτερα στο ποτό. Η ορθή κρίση του χάνεται και πέφτει συνεχώς θύμα απάτης και βίας. Μπαίνει φυλακή, κρίνεται άρρωστος με μειωμένο καταλογισμό, λόγω του αλκοολισμού και μεταφέρεται στο άσυλο.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, σχετίζεται και συνδέεται με ανθρώπους χωρίς τη διαμεσολάβηση της ουσίας ή της γυναίκας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν πίνει ούτε γουλιά και δεν το αποζητάει καθόλου. Εξωτερικά προσαρμόζεται απόλυτα στις συνθήκες που του εξασφαλίζουν μια ασφαλή επιβίωση. Ονειρεύεται τη ζωή του μετά το άσυλο, πάντα σε σχέση με τη γυναίκα.

Όταν όμως η Μάγδα, η γυναίκα του, του ζητάει διαζύγιο για να προχωρήσει τη ζωή της με άλλον άντρα και μάλιστα τον ανταγωνιστή του στη δουλειά, τον οποίο αναγνώρισε ως ικανότερο απ’ αυτόν, βρίσκει τρόπο μέσα στο άσυλο να καταφύγει στο αλκοόλ.

Η απόρριψη της τον οδηγεί σε παραίτηση από κάθε προσδοκία για μια ελεύθερη ζωή. Μεθοδικά, αρχίζει να οργανώνει το θάνατό του και να βυθίζεται στη φαντασίωση, ότι θα ζήσει ένα ακόμα τελευταίο μεθύσι, μέσα απ’ το οποίο θα εκπληρωθεί τελικά ο μεγαλύτερος πόθος του : να τον αποδεχτεί η ιδανική γυναίκα.

Το βιβλίο, παρ’ όλο που είναι αυτοβιογραφικό, διεγείρει σκέψεις και προβληματισμούς προς πολλές κατευθύνσεις, αλληγορικές και μη. Η γραφή του είναι λιτή. Σε παρασέρνει στις εικόνες του, με τρόπο που είναι αδύνατον να το αφήσεις στη μέση και η κ. Έμη Βαϊκούση έχει κάνει μια μετάφραση, που ορκίζεσαι διαβάζοντάς το, ότι το βιβλίο έχει γραφτεί εξ αρχής στα ελληνικά.