24-25 Ιουνίου 1995
Αν ψάξουμε στη ζωή μας, είναι δύσκολο να βρούμε ευτυχισμένες ημέρες. Ο ιαμβογράφος Ιππώναξ (6ος π.Χ. αι.) έχει γράψει ότι οι παντρεμένοι έχουν δύο ευτυχισμένες ημέρες στη ζωή τους: “Δύο ημέραι γυναικός είναι ήδισται, όταν άγηταί της αυτήν κακφέρη τεθνηκυίαν (δηλ. όταν το πρώτον τη νυμφεύεται και όταν κάμνη την κηδεία της)”. Επειδή εγώ δεν έτυχε να παντρευτώ και δεν είχα την τύχη να απολαύσω αυτές τις ευτυχισμένες δύο ημέρες, θα σας περιγράψω δύο άλλες ευτυχισμένες ημέρες που έτυχε να έχω στη ζωή μου και είναι οι εξής:
Οταν ήμουνα στην υπηρεσία στη Γερμανική Σχολή (1956-1981), δυο Κυριακές το μήνα επισκεπτόμουνα με τους Γερμανούς συναδέλφους (έρχονταν όσοι ωρέγοντο του ειδέναι) σπάνιους αρχαιολογικούς χώρους, που τους είχαμε ονομάσει στην αρχή: “Αρχαιολογικούς χώρους τρίτης και τέταρτης κατηγορίας”, και μετά τους ονομάσαμε: “Εκεί που δεν πηγαίνουν οι τουρίστες” και στα Γερμανικά: “Abseits der Touristenstroeme”.
Τις άλλες δυο Κυριακές, τις διέθετα για τους μαθητές – ερχόντουσαν όσοι ήθελαν απ’ όλες τις τάξεις – και πηγαίναμε στους σπουδαίους αρχαιολογικούς χώρους. Ολη αυτή η απασχόληση με τους καθηγητές και με τους μαθητές για μένα ήτανε παραδεισιακή απασχόληση. Γιατί, για να προσφέρεις κάτι το πνευματικό εις “ώτα ακουόντων”, αυτό θυμίζει το να ποτίζεις διψασμένη γη. Αυτό είναι από τις μεγαλύτερες απολαύσεις που έχω δοκιμάσει στη ζωή μου. Οι χειρότερες στιγμές, και αυτό συμβαίνει ουχί σπανίως, είναι να προσφέρεις κάτι το πνευματικό εις “ώτα μη ακουόντων”. Οι εδώ ακροατές μου Γερμανοί Καθηγητές έμεναν στην Ελλάδα για μια πενταετία. Εγώ, στη Γερμανική Σχολή, εργάστηκα 25 χρόνια. Στο διάστημα αυτό με παρακολούθησαν δεκάδες Γερμανοί καθηγητές. Αυτοί όλοι, όταν γύριζαν πίσω στην πατρίδα τους, “ανεμνήσκοντο ημερών αρχαίων” και έβρισκαν ότι οι πιο ευτυχισμένες ημέρες στην Ελλάδα ήταν, όταν πηγαίναμε μαζί στις εκδρομές αυτές και τελειώναμε κάθε φορά με συνεστίαση. Στο τέλος, έφτασαν οι άνθρωποι αυτοί να συγκεντρώνονται από τα πέρατα της Γερμανίας, πολλές φορές από απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων, κατά το τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, για να θυμηθούν τις παλιές καλές ημέρες που πέρασαν στην Ελλάδα. Ο αριθμός των συναδέλφων που συγκεντρώνονται δεν είναι πάντοτε ο ίδιος, κυμαίνεται μεταξύ 35 – 60. Αυτή τη χρονιά παραβρέθηκαν 35 συνάδελφοι με 11 εν συνόλω Ι.Χ. αυτοκίνητα. Ένας από αυτούς, που υπήρξε συνεργάτης μου και πολύ φίλος, ο Theo Schickle, αναλαμβάνει και κάνει επί ένα διήμερο την ίδια δουλειά που κάναμε εδώ, οδηγώντας μας εκεί, σε παλιούς γοτθικούς ή ρωμανικούς ναούς στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ελβετία κλπ. Φυσικά, στην Ευρώπη δεν έχουν τον πλούτο των ερειπίων που έχει η Ελλάδα.
Κάθε χρονιά με καλούν και μένα, εφόσον ζω ακόμη, να πάω εκεί, για να μετέχω στην ιεροτελεστία αυτή. Αυτό το ταξίδι είναι καθαρώς συναισθηματικό. ‘Οταν προετοιμάζουν τις συναντήσεις, ρωτούν αν θα έρθει ο κ. Δημόπουλος. Αυτό βεβαίως ιδιαιτέρως με συγκινεί, γιατί τους έχω υποσχεθεί ότι θα πηγαίνω κάθε χρονιά εφόσον ζω.
Οι ξεναγήσεις αυτές διαρκούν δύο ημέρες. Το ταξίδι διαρκεί μία ημέρα να πάω, δύο η εκεί παραμονή μου και μία η επιστροφή. Αυτές οι δύο ημέρες της εκεί παραμονής μου είναι πραγματικά παραδεισιακές και αλησμόνητες. Όπως είπαμε στην αρχή, είναι δύσκολο να βρεις στη ζωή σου ευτυχισμένες ημέρες. Εγώ έχω το ευτύχημα να έχω δύο ολόκληρες ημέρες ευτυχίας κάθε χρόνο. Και αυτό το περιμένω πώς και πώς.
Κατά τις εκεί ξεναγήσεις, πάντοτε κάτι λέω και εγώ. Ετούτη τη χρονιά μ’ έπιασε ένας θεολογικός οίστρος κι επειδή άρεσαν πολύ τα λεχθέντα στους ακροατές μου, αξίζει τον κόπο να σας αναφέρω τι είπα, όταν είδαμε σε μια Ελβετική εκκλησία μία τοιχογραφία που απεικόνιζε το Προπατορικό Αμάρτημα.
Το Προπατορικό Αμάρτημα
Το φίδι πάνω σ’ ένα δένδρο μιλούσε με την Εύα, πιο πέρα ο Αδάμ καθόταν σε μια πέτρα σκεφτικός. Το φίδι, δηλαδή ο σατανάς, μιλούσε με τη γυναίκα Εύα και όχι με τον άνδρα Αδάμ, γιατί πίστευε ότι η γυναίκα ήταν πιο άξια, για να κάνει την επανάσταση και να παραβεί την εντολή του Θεού που ήταν να μη φάει από το δένδρο της Γνώσεως, να μείνει η ανθρωπότητα χωρίς Γνώση κι έτσι η Γνώση να μείνει αποκλειστικό προνόμιο της θεότητας και όχι των ανθρώπων. Η Εύα, προς μεγάλη της τιμή, το τόλμησε και παράκουσε τη θεία Εντολή κι έτσι η ανθρωπότητα απέκτησε τη Γνώση και διαφέρει από τα ζώα.
Όπως είπαμε, η γυναίκα Εύα απέδειξε ότι ήταν ανώτερη από τον άνδρα. Εν τούτοις οι αιώνες την έβαζαν πάντοτε στο περιθώριο. Στους χριστιανικούς ναούς δεν επιτρεπόταν να μπει η γυναίκα στον κυρίως ναό και στο ιερό. Υπήρχε πάντοτε ο νάρθηκας και ο γυναικωνίτης, που ήταν ένα είδος υπερώου πάνω από τον νάρθηκα των εκκλησιών, για τις γυναίκες, κλεισμένο με δίφρακτα εις τρόπον, ώστε οι γυναίκες να μπορούν με δυσκολία να βλέπουν κάτι από τα δρώμενα κατά τις ιεροτελεστίες, αλλά και από κάτω από τον ανδρώνα να μη μπορεί κανείς να βλέπει τίποτα προςτο μέρος που ήταν οι γυναίκες.
Οι φεμινίστριες της εποχής παρόλο που αγωνίζονται για τα δικαιώματα της γυναίκας, δεν έτυχε να ακούσω ποτέ να αναφέρουν ότι οι γνώσεις και ο πολιτισμός που έχουμε οφείλεται στη γυναίκα, δηλαδή στην Εύα.
Υπάρχει μία αιώνια ρήση που λέει: “μηδέν καλόν αμιγές κακού και μηδέν κακόν αμιγές καλού”. Όπως γράφει ένα αρχαίο επίγραμμα “Ως άρα τοι θνητοίσι θεοί βιοτήν κεράσαντες χάρματα τ’ ηδ’ ανίας γείτονας αμφίς έχουν”.
Με τη γνώση ήρθε το μεγάλο καλό στους ανθρώπους αλλά ήρθε και το Προπατορικό Αμάρτημα που είχε σαν συνέπεια να υποφέρουν άνθρωποι, καλοί και κακοί, βασανιζόμενοι από το Σατανά “εν σκότει και σκιά”. Έτσι αναγκάζεται ο ίδιος ο Θεός να έρθει στη γη, για να απολυτρώσει “ζώντας και νεκρούς” υφιστάμενος ακόμη και το μαρτύριο του σταυρικού θανάτου.Για να συγχωρεθούν οι άνθρωποι από το Θεό, επειδή προσεβλήθη η θεία Δικαιοσύνη, έπρεπε να γίνει κάποια θυσία, έτσι ώστε να δοθεί συγγνώμη. Αν θυσιαζόταν ολόκληρη η ανθρωπότητα δεν αρκούσε. Για να συγχωρεθούν, έπρεπε να γίνει πάρα πολύ μεγάλη θυσία, δηλαδή να θυσιαστεί ο Θεός.
Και αποφασίζει κι έρχεται να θυσιαστεί ο Υιός του, για να ικανοποιηθεί η θεία Δικαιοσύνη, δηλαδή να ικανοποιήσει τον εαυτό του, “αλλ’ εαυτόν εκένωσε μορφήν δούλου λαβών” (Προς Φιλιππησίους κεφ. β’ 7). Πράγματα “ακατάληπτα ανθρωπίνοις λογισμοίς”. Και υφίσταται κατά τας Γραφάς την “άκρα ταπείνωση”: Φορά τον ακάνθινο στέφανο, μαστιγώνεται παρά μία τεσσαράκοντα, τον καρφώνουν στο σταυρό και υφίσταται αβάσταχτους πόνους εις τρόπον ώστε κραυγάζει σε μια στιγμή “Ηλί, Ηλί, λαμά, σαβαχθανί; τουτέστι “Θεέ μου, Θεέ μου γιατί με εγκατέλειψες;” (Ματθαίος κεφ. Κζ, 46).
Στη συνέχεια αποθνήσκει επί του σταυρού και, πριν αναστηθεί, κατέρχεται στον Αδη και σώζει τους “εν σκότει και σκιά” και έτσι “ο Αδάμ ανακέκληται η Εύα ηλευθέρωται και ημείς εζωοποιήθημεν” και με τη θυσία αυτή του Θεού απηλλάγη η ανθρωπότης από το Προπατορικό Αμάρτημα.
Αποχαιρετισμός Την τελευταία μέρα, κατά την ώρα του “πικ-νικ”, τους είπα σαν αποχαιρετισμό τα εξής λόγια:
“Αγαπητοί φίλοι, ήλθαμε όλοι μαζί εδώ “ορεγόμενοι φύσει του ειδέναι”, για να δούμε κάτι που δεν έχει καμία σχέση με συμφέροντα. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε τρεις τάξεις.
Πρώτη τάξη είναι μία πολύ μικρή μειονότητα, οι Νουν έχοντες και σκεπτόμενοι, προικισμένοι από τη φύση με το προσόν να ορέγονται του “ειδέναι φύσει”, όπως λέει ο Αριστοτέλης.
Δεύτερη τάξη, η μεγάλη μάζα των ανθρώπων που απασχολούνται με το στομάχι και τη διαιώνιση του είδους, ακριβώς όπως και τα ζώα.
Τρίτη, ένας απροσδιόριστος αριθμός ανθρώπων που είναι κάτω από το επίπεδο των ζώων. Αυτοί είναι εκείνοι που ουρλιάζουν στα γήπεδα, εκείνοι που μπαίνουν σε μια ατέλειωτη ουρά, για να προσκυνήσουν κάποια Ζώνη, οι θαμώνες των σκυλάδικων και εκείνοι που ανήκουν στον παντός είδους υπόκοσμο κλπ., κλπ., κλπ.
Εσείς όλοι είσαστε προνομιούχοι, γιατί ορέγεστε “φύσει του ειδέναι” κι ευχαρίστως έρχομαι και θα έρχομαι μαζί σας κάθε χρονιά, όσο ζω ακόμη. Και του χρόνου!
Επιμύθιον
Εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω το ακούραστο ζεύγος Anna και Theo Schickle που με πολύ κόπο οργανώνουν αυτή την εκδήλωση. Δεν παραλείπουν να με καλούν κάθε χρονιά και να με φιλοξενούν φροντίζοντας για τη μεταφορά μου από και προς το αεροδρόμιο. Δεν βρίσκω λόγια να τους ευχαριστήσω, που εκτός των άλλων εκπληρώνουν και κάθε μου επιθυμία. Αυτή τη χρονιά εξεπλήρωσαν την επιθυμία μου και κάλεσαν τους von Amon και Endres. Είναι ασύλληπτο πόση ευτυχία μου έδωσαν, όταν είδα τα δύο αυτά αγαπητά πρόσωπα. Με την ευκαιρία αυτή πολύ θα ήθελα να καλέσουν την ερχόμενη χρονιά τον Peyias και τον Judt. Η ευτυχία μου είναι πολύ μεγάλη, όταν συναναστρέφομαι τους αγαπητούς μου συναδέλφους, τον “χαριτωμένο” Sack, τον αεικίνητο Seidelmann, τον “διψασμένο για μάθηση” Selting, τον “καταδεχτικό” Greve. Την “ευγενικιά” Λολίτα και το “ριψοκίνδυνο” άνδρα της, γιατί έκανε μέσα στην Ελβετία τροχαίες παραβάσεις, για να με μεταφέρει στον προορισμό μου, επειδή δεν μπορούσα να πάω με τα πόδια. Το ζεύγος Bruggaier που σαν άλλα “αηδόνια” τραγούδησαν στην εκκλησία ύμνους μεγάλων μουσουργών, όπως τραγούδησαν στην Ελλάδα τον Ύμνο στον Απόλλωνα στην Κοιλάδα των Μουσών. Επίσης με το “homo universalis” Reuther, τον “άνθρωπο με την πολλή ανθρωπιά” Roeske κλπ., κλπ., κλπ.
Τιμολέων Δημόπουλος
τ. Γυμνασιάρχης της Γερμανικής Σχολής
Αρχαιολόγος και Θεολόγος
